De kwal..........

Ja, na al de teksten over slapen denk je houdt het dan nooit op? Nu wordt het onderwerp echt een kwal ... Daar zit dan weer een aanknopingspunt voor het afrondende stuk over slapen, waar de redactie toch nog een keer om vroeg. Zelfs een primitief dier als een kwal heeft slaap nodig, althans dat is het vermoeden van de onderzoekers in California.

Dag en nacht:
Kwallen zijn net als mensen overdag actiever dan 's nachts en in de nacht moet je ze echt wakker schudden voordat ze reageren. Indien je hun nachtrust verstoort, zijn ze overdag minder alert en minder fit dan na een goed nachtje slapen. Dit is interessant
want kwallen hebben geen centraal zenuwstelsel zoals wij mensen, uw kat of hond. Dit simpele (of simpelste) diertje heeft slechts een netwerk van zenuwen die straalsgewijs over hun lichaam lopen. Dat is waarom de onderzoekers zo opgetogen zijn, want het stelt in wezen de tot nu toe gangbare definities van slapen ter discussie. Men sprak tot nu toe vaak over: "een rust toestand van de hersenen". Welke hersenen? 

Functie:
Ook over de functie van slapen wordt nog veel gesproken. Men gaat er van uit dat het nodig is om te kunnen leren en om te kunnen onthouden. De kwal heeft geen boordcomputer: Insecten vertonen ook een slaapwaakritme. Ze hebben geen hersenen maar wel een centraal zenuwstelsel inclusief een zenuwknoop in het hoofd. Een kwal is dus nog simpeler uitgerust zonder hersenen, zonder zenuwknoop en zou mogelijk toch een dagnachtritme hebben in zijn primitieve zenuwstelsel terwijl hij de centrale aansturing moet ontberen. Je kan van de kwal dus geen EEG (hersenfilmpje) maken. Bij de kwal kijk je daarom enkel naar zijn gedrag.

Op de rug liggen:
Net als op de werkvloer waar iedereen ook naar elkaars gedrag en het gedrag van de groep kijkt. Bij kwallen doe je dat dus ook, noodgedwongen. Ze hebben een klein kwalletje onderzocht, in ondiepe tropische wateren. Daar liggen ze meestal ondersteboven op de bodem met hun tentakels naar boven en ze maken de hele dag door pulserende bewegingen om voedsel en zuurstof op te nemen. Ze lijken daarmee op toeristen aan de stranden van deze warme wateren...... Ze hebben gemeten dat de kwal die  bewegingen overdag 24 maal per minuut maakt, in de nacht echter, valt hij terug tot 4 maal per minuut. Op basis hiervan kan je veronderstellen dat de kwal in de nacht rust houdt immers hij doet 6 keer rustiger aan. 

Rusten en slapen: 
Nu is er nog het probleem dat rust houden nog niet direct gelijk aan slapen is. Slapen onderscheidt zich van rust doordat je als het ware "afwezig" bent. Je hebt dan een sterkere prikkel nodig om te reageren op iets van buiten af. Ook is onderscheidend t.o.v. rust dat je de slaap nodig hebt voor herstel en dat je gemiste slaap dus moet inhalen. Hoe onderzoek je nu zo iets?

Pestende onderzoekers:
De pestkoppen onder ons zullen het wel weten. Men laat de kwallen liggen en trekt dan plots de bodem onder ze weg en het bleek dat ze in de nacht er drie keer langer over doen om te gaan zwemmen. Indien ze echt wakker werden, reageerden ze wel net zo alert als overdag. Maar liet men ze 's nachts doorwerken d.w.z. wekte men ze 3 maal per uur om de slaap goed te verstoren dan had dat duidelijk effect op hun functioneren overdag. Ze waren dan 12 procent langzamer t.o.v. normaal. Pas daarom, na een nachtdienst, op in het verkeer, zou je kunnen denken. 

Herstel door slapen:
Het effect van traagheid verdween weer toen ze een nachtje mochten doorslapen....... Het herstellen door slapen is dus ook bij de kwal een aannemelijk iets. Het doet, door dit onderzoek bij het (of 1) van de simpelste dier(en) op aarde, vermoeden dat slaap, in basale vorm, al heel lang een rol speelt in de evolutie. Laten we er van leren en niet alleen arbeidsongevallen of beroepsziekten proberen te vermijden, maar ook zuinig te zijn op ons hoofd en lijf door te zorgen voor goede slaapomstandigheden en vooral ook om het voldoende te doen! 

Slaap lekker is het devies voor de meest complexe dieren op aarde.........

Pieter van der Werff, autominnende bedrijfsarts
Bronvermelding:
Current Biology 2004, 2017 en NRC 23-9-2017

Slaap lekker!

Er is wetenschappelijk veel bekend over slapen en in grote lijnen is men het eens, maar er blijven zaken geheimzinnig zoals wat er op microniveau in onze hersenen en ons lijf gebeurt tijdens het slapen. Naast aandacht voor voeding en beweging is er steeds meer aandacht voor slapen. En hiermee bedoel ik niet dat zelfs de Duitse discounter supermarkten matrassen zijn gaan verkopen.

Volgens het Trimbos instituut voelt iets minder dan 1 op de 3 Nederlanders zich erg moe. Dit geeft vanzelf al meer aandacht voor slapen. Ook de lezer van Autoplus heeft familieleden, vrienden en of collega´s met slaapproblemen. Je ziet ze s´ochtends naar de koffieautomaat strompelen en soms in de avond in de weer met zelfmedicatie van een glaasje tot ...... Vaak is slapen een sluitpost in het leven, als er gewerkt moet worden en bij het ontspannen. Dit terwijl de wetenschap ons voor houdt dat we beter, slimmer, mooier en leuker zijn met voldoende slaap. Slecht slapen tast je vitaliteit, gezondheid, prestaties en levenslust aan terwijl je er ook nog slecht gaat uitzien. Slapen is als het ware de Shell V-power voor de mens. Het is dus zaak een balans te zoeken tussen goed werk verzetten, ontzettend veel lol te maken in het leven en ook nog voldoende te slapen....... Of omgekeerd door lekker en voldoende te slapen kan een mens lekker werken en veel plezier hebben in zijn leven.

How to succeed? Get more sleep!
Door gebruik te maken van je smartphone kan je slaapklachten krijgen maar je kan deze technologie met behulp van apps ook gebruiken om aan je slaap te werken. Er zijn verschillende slaap-apps zoals ´Slaapwetenschap Wekker´ en ´Sleep Better´. Ook zijn er snurk-apps zoals Snurklab. Mogelijk zijn deze al weer achterhaald in de zich snel ontwikkelende digitale wereld. Links of rechts om draagt het wel bij aan een beter bewustzijn over slapen en met name aandacht voor slecht slapen en abnormale slaapervaringen. Men zegt dat er sprake is van een toename van slaapproblemen (in 1987 had 16% van de Nederlanders slaapproblemen en in 2005 was dit al 24%) echter het kan ook deels te verklaren zijn met meer aandacht en openheid bij dit onderwerp. Slapen is er wel mee doorgestegen tot in de top tien van zelfgerapporteerde klachten. Het is dus niet verwonderlijk dat de groei in het aantal slaapcentra fors is te noemen. De een zijn dood is de ander zijn brood en we accepteren klachten minder dan vroeger.
We willen mede door de TV en media-invloed tegenwoordig een instant oplossing.

Slaaptherapie:
Daar heeft men op ingespeeld met de slaaptherapie. Hiermee kan je door middel van bijvoorbeeld een online cursus een betere nachtrust krijgen door je slaapgedrag te veranderen. In een dergelijke cursus van meerdere weken wordt een slaapdagboek bijgehouden. Het blijkt ook dat je zelf wel degelijk invloed op je slaap kan uitoefenen en niet slechts een ´lijdend´ voorwerp bent. Je keuzes overdag inzake werk, ontspannen, bewegen, eten en drinken hebben invloed op de kwaliteit van je slaap. Ook kan je leren anders tegen slaapproblemen aan te kijken en er anders mee om te gaan. De meeste bedrijfsartsen en psychologen
geven in de spreekkamer veel tips & tricks over slapen welke vaak beter afgestemd zijn op het individu dan de tips online.

Slaapeducatie:
De slaapeducatie bestaat uit:
1. Wat is slaap?
2. Welke klachten zijn er?
3. Wat kunnen daar de oorzaken van zijn?
4. Wat is de invloed van slaapdruk?
5. Wat is het belang van slaaphygiëne?

Het begin van alles is dat je een slaapdagboek gaat bijhouden gedurende bijvoorbeeld een week. Hierin ga je jezelf dag en nacht in kaart brengen. Dit geeft al veel inzicht en vormt de basis voor oefeningen. Vergelijk het met de wens om af te vallen. Als je een week opschrijft wat je eet en drinkt komt het inzicht vanzelf. Combineer je die kennis met technieken uit de cognitieve gedragstherapie kan je de slaapbelemmerende gedachten en gewoontes doorbreken. Dit moet je echter wel goed trainen want net als in het verkeer is het lastig om gedrag te veranderen.......en vol te houden. Nu was vroeger de basis voor het aanpakken van gezondheidsproblemen gebaseerd op het verstrekken van kennis (educatie en voorlichting) waarna pas aan het eind de stap naar gedragsverandering werd gemaakt. Tegenwoordig zijn er ook nieuwe inzichten die beginnen met gedragsverandering en dan zie je automatisch ook de kennis toenemen. Denk aan de reclamespotjes van de overheid over alcohol en roken (NIX 18). Probeer dus zelf ook gewoon te starten met het aanpassen van je gedrag en slechte gewoontes te staken. Ga niet vlak voor het slapen gaan achter
je blauw licht gevende slaapremmende computerscherm de post uit de blauwe enveloppen zitten lezen.... Uiteindelijk blijkt dat cognitieve gedragstherapie gericht op slaapproblemen het meest effectief is. Dit kan je individueel volgen bij een psycholoog, in een groep of online.

Welke rol kan de werkgever vervullen?
De BV Nederland heeft last van slecht slapende medewerkers, ongeacht of de oorzaak nu in het werk ligt of in andere zaken. De jaarlijkse kosten van slaapproblemen worden geraamd op 3 tot 4,5 miljard euro. Productieverlies en verzuim kunnen te maken hebben met slecht slapen. Medewerkers zien slecht slapen als een privéprobleem. Echter een werkgever kan natuurlijk wel proberen
een positieve bijdrage te leveren aan het oplossen van het slaapprobleem. Echter de meeste werkgevers weten niet hoe ze dit moeten aanpakken. Minder dan 1 op de 10 pakt zijn rol in deze.

Wat je kan doen als werkgever:
1. Open en actief over slaapproblemen proberen te praten en benaderbaar zijn.
2. Kijken of je roosters en werktijden kan aanpassen, al is het maar tijdelijk.
3. Actief bekijken hoe je stress kan wegnemen of verminderen in de organisatie (en bij individuele medewerkers).
4. Beweging stimuleren, in en buiten het werk.
5. Gezonde voeding in de kantine.
6. Voorlichting.
7. Zo nodig een ´open spreekuur´ bij de bedrijfsarts aanbieden.

De bedrijfsarts kan tips & tricks geven maar ook afwegen of een doorverwijzing of slaaptraining nuttig kan zijn. 

Je eigen (bio)ritme:
Alles heeft een ritme wordt in een liedje gezongen maar je kan beter zeggen iedereen heeft een ritme. Het bioritme lijkt ook erg van invloed op je slaapkwaliteit. Slaapexperts zien verschillende soorten mensen waarbij de dagindeling in het ideale geval verschillend zou moeten zijn. Hierbij zou je dagindeling moeten samenhangen met je lichaamstemperatuur, hormoonspiegel,  concentratievermogen en je stofwisseling. Je wordt geboren met je eigen biologische klok en je genen spelen er een rol in. In de chronobiologie kan men zeven types onderscheiden variërend tussen een extreem ochtendmens (slaapt van 21 tot 05 uur) tot extreem avondmens (slaapt van 05 tot 13 uur). Deze extremen komen bijna niet voor. De grootste groep bestaat uit de mensen die
horen bij de groep lichte ochtendmensen die van nature slapen van middernacht tot 08 uur of de groep normaaltype (die slapen van 01 uur tot 09 uur). De meeste adolescenten zijn avondmensen waarbij mannen op hun 22e levensjaar de piek bereiken waarop ze het laatst gaan slapen. Naarmate mensen ouder worden veranderen ze weer meer in ochtendmensen. Vrouwen lopen daarbij voorop en rond het 50e levensjaar hebben vrouwen en mannen (gemiddeld) weer hetzelfde chronotype.

Bioritme en de maatschappij:
Nu lijkt de maatschappij niet heel slim om te gaan met al deze kennis. Werk en school beginnen (te) vroeg, terwijl maar 15% van de mensen ochtendmensen zijn. Het gemiddelde type (60%) kan daar nog wel in meekomen, maar 25% van de populatie heeft er een zware taak aan om als avondmensen zo vroeg uit de veren te komen. Heilige huisjes als zondagsrust en kantoortijden zullen in de toekomst waarschijnlijk steeds meer ter discussie gesteld gaan worden. Denk hierbij aan de 24-uurs economie en het effect van internet. Het is te hopen dat de groep avondmensen in de toekomst meer gebruik kan maken van flexibeler werktijden door de maatschappelijke veranderingen. Wie weet gaan scholen in de toekomst ook meer rekening houden met de scholieren die nu gemiddeld genomen te vroeg aanwezig moeten zijn. Met name de middelbare schoolleerlingen hebben een ander ritme dan dat van de meeste scholen. In feite kan je stellen dat de maatschappelijke indeling op basis van 9 tot 17 uur bijdraagt aan een groot negatief gezondheidseffect op de populatie omdat het slaaptekort in de hand wordt gewerkt. Anderen zeggen dat later beginnen met school of werk ook de bedtijden zal opschuiven zodat er niet veel zal veranderen aan het slaaptekort. Zoals met zoveel zaken
lijkt enige vrijheid bieden het beste (wanneer dat mogelijk is) want wanneer mensen werken in tijden die passen bij hun bioritme zullen ze beter in vorm zijn en beter in hun jas zitten....... En werkgevers zien dat graag terug in een betere productiviteit. Wel zal het lastig zijn om de belangrijke sociale contactmomenten van de maaltijden onderling goed af te stemmen. Al met al voldoende stof tot nadenken en tot het voeren van een discussie. 

Ik hoop dat u er naar aanleiding van dit stukje onderling nog eens over praat. Voor nu wens ik de lezers van Autoplus een fijne zomer en wie weet vakantie toe en wanneer je op vakantie gaat is dat een mooie gelegenheid om te onderzoeken hoeveel slaap je nodig hebt......

Pieter van der Werff, autominnende bedrijfsarts

Bronvermelding:
Megatrends slaap (ArboNed)
BNR

Nederlanders slapen slecht

Mogelijk heeft u ondertussen genoeg van het onderwerp slapen, maar in de media blijft het een actueel onderwerp. Op RTL-Z (KPN kanaal 11) is er geregeld een programma over te zien en op de teletekst van 16 maart jl. was te lezen dat 1 op de 5 Nederlanders een slechte nachtrust heeft. Hierbij is doorslapen of te vroeg wakker worden het probleem volgens het CBS. Bij 10% van de mensen zijn de problemen ernstig. De helft van de mensen die niet goed slapen worden belemmerd in hun dagelijks functioneren. Ze kunnen zich bijv. slecht concentreren, zijn vergeetachtig en humeurig. Het blijkt dat laagopgeleiden vaker slaapproblemen hebben, net als ouderen en vrouwen. Het is u vast wel eens eerder ter ore gekomen dat laag opgeleide mensen minder gezond zijn, meer roken en minder lang van hun pensioen genieten. Helaas past slechter slapen daar ook bij.

Werk en slaap
Een slechte nachtrust is slecht voor de werkzaamheden overdag maar omgekeerd is er natuurlijk ook een invloed. Ook het CBS toonde met cijfers uit 2011 aan dat mensen die meer werken minder slapen en mensen die minder dan 12 uur per week werken slapen meer dan 9 uur per nacht. Mensen die meer dan 35 uur werken komen op 8 uur per nacht. Hierbij is het continue alert zijn middels smartphone en of andere beeldschermen een probleem. Mail, appjes en telefoontjes maken ons onrustig waardoor we moeilijker in slaap vallen. 

Naast privéomstandigheden zijn de volgende werkomstandigheden vaak stressoren die een ongunstige invloed hebben op de slaap(kwaliteit):
1. Taakonduidelijkheid
2. Onbalans tussen werk en privé
3. Reorganisatie

Aan de andere kant zijn er ook gunstige zaken in het werk die bijdragen aan een gezonde slaap:
1. Leuk of interessant werk
2. Autonomie in je werk
3. Invloed hebben op beslissingen en inhoud van het werk

De volgende energiebronnen hebben geen invloed op de slaap maar zijn wel prettig voor de werknemer:
1. Variatie in het werk
2. Goede communicatie en sociale steun

Avond- en nachtwerk
Het werken in ploegendiensten heeft ook een effect op het slaap en waakritme en dwingt je als het ware steeds je biologische klok te verzetten. In Nederland werken er meer dan een miljoen mensen soms of geregeld tussen 0 en 06 uur ( in 2014 was dat 17% van de beroepsbevolking, 22% van de mannen en 12% van de vrouwen). In de transportsector en de zorg (huisartsen, ziekenhuizen) komt dit veel voor. Meer dan de helft van werkend Nederland werkt wel eens tussen 19 en 24 uur 's avonds denk hierbij maar aan de horeca. De 24-uurs economie zal dit nog verder doen toenemen verwacht ik. De bestellingen op internet nemen toe en de concurrentie lijkt zich te willen onderscheiden op service waarbij de korte levertijd aan huis naast prijsstelling het verschil maakt. Of dit ook steeds meer gaat doorsijpelen in de automobielsector moeten we afwachten maar het is niet uitgesloten.

Er zijn ook al artsen die avondspreekuren invoeren........En laten we de ANWB niet vergeten die met haar Callcentrum in Assen en Den Haag en met de landelijke auto-doktersdienst van de Wegenwacht mensen dag en nacht bij staat in geval van pech. Je ziet t.h.v. Assen op de A28 het licht bij de ANWB-Call altijd branden.... Daar wordt dus de hele nacht gewerkt, net als in de ziekenhuizen. Voor alleenstaanden schijnt het makkelijker te zijn om met wisselende diensten om te gaan. In een gezin moet je naast het aanpassen aan je werk ook nog rekening houden met je huisgenoten en dat maakt het lastiger.

Mogelijke effecten op langere termijn
Op middellange termijn kan nachtwerk leiden tot ShiftWorkSleepDisorder. Door slaap- en waakstoornissen (verstoord 24-uursritme ) kan je last krijgen van de volgende gezondheidseffecten:
*vruchtbaarheidsproblemen
*chronische vermoeidheid
*sociale problemen
*psychische klachten
*verminderde weerstand
*maagdarmstoornissen
*chronische slaapstoornissen

Ook mensen die door de tijdzones reizen kunnen er last van krijgen door het ontregelen van hun biologische klok. 

Geforceerd wakker blijven 
Het bewust ontregelen van de biologische klok gebeurt ook. Bijvoorbeeld in het leger maakt men gebruik van medicatie zoals Amfetamine in de 2e wereldoorlog aan Amerikaanse zijde en Crystal Meth aan Duitse en Japanse zijde. Dat laatste middel bleek later zeer ernstig verslavend te zijn. Ook Ritalin-achtige medicijnen zoals gebruikt bij ADHD werden al tientallen jaren geleden in het (Amerikaanse) leger gebruikt. Soms de "uppers " in de ene borstzak en de "downers" in de andere. Modafinil staat de laatste jaren in de belangstelling van de diverse defensieapparaten wereldwijd met als doel om soldaten langer wakker te kunnen houden en de tegenpartij uit te putten. Bij (oud) militairen komt de laatste jaren vaker een PTSS (posttraumatische stressstoornis) voor en men veronderstelt dat er een relatie is met slecht slapen in de actieve diensttijd. Dit doet de kwetsbaarheid voor trauma's mogelijk toenemen. 

Praten over slaapproblemen
In de meeste organisaties wordt door de leiding niet gesproken over stress en niet over slecht slapen. Een kleine minderheid doet dit echter en het is erg aan te raden om vanuit de leiding en ook HR juist wel stil te staan bij (het signaleren van) stressklachten, slaapklachten, leefstijlproblemen en de (ervaren) stijl van leidinggeven in de eigen organisatie. Mocht u hier vragen over hebben kunt u de bedrijfsarts hierover advies vragen, ad hoc of in een sociaal medisch teamoverleg (SMT). Ook kan hij de signalen die u ziet helpen te wegen en advies geven hoe u dit bespreekbaar kan maken. Komt u er niet uit kunt u de medewerker een "open spreekuur" bij de bedrijfsarts adviseren.

Effect van slaap op de organisatie en de BV Nederland
Slaapproblemen kosten de economie mogelijk enkele miljarden. Men spreekt over presenteïsme (enkel fysiek aanwezig zijn) met een productiviteitsverlies van elf dagen per medewerker per jaar. Dat laatste is voor u natuurlijk meer van belang en ook makkelijker schaalbaar te maken voor uw eigen bedrijf. Denk echter ook aan risico´s van ongevallen zoals in het verkeer ( 10 tot 25% van de verkeersongevallen houden verband met slaap) of in het werk (bijvoorbeeld de kernramp in Tsjernobyl). Een preventief open spreekuur bij de bedrijfsarts of het houden van een SMT kan dus een lucratieve investering zijn indien je het bedrijfsmatig bekijkt (een dag verzuim kost all-in rond de € 300 of meer). Echter belangrijker is dat het ook mensenlevens kan redden.

Slapen en verzuim
Het blijkt dat de slechte slapers meer dan 2 maal zoveel verzuim hebben als de goede slapers (5,3% vs 2,4%). De slechte slapers zijn ook vaker en langer ziek. Hebben meer angst, zijn verbaal minder sterk, maken meer fouten, denken trager, zijn minder creatief, hebben een slechter korte termijn geheugen en zijn prikkelbaarder. En daar wordt niemand blij van....

Pieter van der Werff, autominnende bedrijfsarts
Bronvermelding:
NOS Teletekst, Megatrends Slaap (ArboNed).

Signalen van slecht slapen en slaapapneu

Wat doen we ermee als het ons zelf duidelijk wordt dat we slecht of te kort slapen? Het is u vast ook wel eens een tijdje overkomen en terugkijkend weet u vast wel dat u er eerst niets mee gedaan heeft omdat het dan duidelijk wordt dat u uw gedrag moet veranderen. Eerder de TV uitzetten of andere (slechte of goede) gewoontes aanpakken...... En dan komt het dichtbij.

Tijdverlies
Slaapproblemen worden vaak snel terzijde geschoven door de persoon zelf en door de directe of werkomgeving. Het blijkt dat veel mensen 3 jaar rondlopen met klachten van slecht slapen voordat ze hulp gaan zoeken. Indien ze wel hulp zoeken leggen ze het onderwerp vaak omfloerst op tafel en niet direct of duidelijk. De arts of hulpverlener zal dus te werk moeten gaan als een goede Sherlock Holmes om het juiste probleem te achterhalen en het niet (te) makkelijk op een ander probleem te gooien. Ook kan er sprake zijn van een burn-out met als nevendiagnose een slaapapneu. Eerder signaleren en of in actie komen levert veel winst op in gezondheid en functioneren. Maar als je het niet ziet of niet wil zien kan je jezelf natuurlijk makkelijk voor de gek houden.

Signalen, rode vlaggen
Om u te helpen zelf of bij u in de omgeving slaaptekort of slecht slapen te signaleren heb ik hier een aantal aandachtspunten waarop u kunt letten:
• Moeilijk ontwaken, geluid (wekker) en licht nodig!
• Prikkelbaar zijn in de ochtend.
• Het duurt lang voor je "erbij" bent, echt wakker bent.
• Je hebt oppeppers nodig zoals koffie (roken noem ik bewust niet...).
• Prikkelbaar en humeurig zijn.
• Vermoeid zijn en of er over klagen.
• Er moe uit zien.
• Vaker advies en of steun vragen.
• Afhankelijker zijn.
• Trager bewegen.
• Knikkebollen.
• Fouten of foutjes maken.
• Minder goed zijn in de (fijne) motoriek.
• Lagere output, lager tempo op het werk en of thuis.

Indeling slaapstoornissen
Er zijn veel soorten slaapstoornissen maar je kan die grofweg onderverdelen in 4 hoofdgroepen:
1: insomnie ( slecht in- of doorslapen, minimaal 3 maal per week, ).
2: hypersomnie ( te veel slapen, t.g.v. psychisch probleem en of een lichamelijke ziekte).
3: parasomnie ( ongewenste dingen doen tijdens slapen zoals praten, lopen, tandenknarsen, plassen en snurken etc.). Veel kinderen hebben er wel eens last van gehad maar groeien er overheen. Slaapapneu valt ook onder parasomnie.
4: circadiane slaapritmestoornissen ( stoornis in je dagelijkse slaapritme, met diverse onderverdelingen).

Slaapapneu
Slaapapneu licht ik als actueel onderwerp in de media er uit. Het valt onder de groep parasomnie. De laatste jaren heeft het onderwerp meer aandacht. In de slaapkamer kan snurken voor veel overlast zorgen bij de partner en of bij kamperen voor de gezinsleden in tent of caravan.... Op vakantie komt het mogelijk vaker voor immers het neemt toe bij alcohol gebruik. Bij slapen kan door de zwaartekracht en het ontspannen van je spieren de ademweg (deels) dichtvallen De lucht en de weefsels gaan trillen en snurken is het gevolg maar ook kan de ventilatie ernstig in het geding komen. Dit kan tot een ademstilstand (apneu) leiden en dan hap je vervolgens weer naar lucht. Slechts 1 op de 10 snurkers heeft dat. Indien je een erge mate van apneu hebt wordt je er ook wakker van.

Risico van slaapapneu
Van slaapapneu kan je niet alleen slecht functioneren maar ook kan je er een ernstige aandoening van krijgen zoals:
• Hoge bloeddruk,
• Hartinfarct,
• Beroerte,
• Overgewicht,
• Suikerziekte,
• Kanker.

Leefstijl
Slaapapneu komt vaker voor bij oudere mensen en mensen met overgewicht. Het neemt toe bij het gebruik van alcohol, roken, spierverslappers. De ademweg valt met name snel samen bij slapen in rugligging. Je kan daar iets tegen doen door in je pyjama aan de rugzijde iets ongemakkelijks in te naaien zoals een tennisbal. Dan wordt je wakker bij rugligging of je draait weer terug naar zijligging of buikligging. Een goedkope praktische tip! Slaapapneu kan ook consequenties hebben voor je rijvaardigheid (veiligheid) en soms wordt door de arts het advies gegeven om niet meer te rijden. Het is dus erg van belang voor de veiligheid om het uit te zoeken indien je er last van hebt.

Symptomen bij slaapapneu
• Onderbroken ademhaling tijdens het slapen ( de partner hoort dat).
• Vermoeid en prikkelbaar.
• Ochtendhoofdpijn.
• Geheugen klachten.
• Dreigen in slaap vallen achter het stuur.

Multidisciplinair onderzoek in het ziekenhuis
Mochten de bovengenoemde kenmerken je bekend voorkomen, kan je er met je huisarts of bedrijfsarts over praten. Ook kan je zelf praktisch te werk gaan en bijvoorbeeld besluiten minder alcohol te nuttigen en te gaan afvallen. Indien er meer onderzoek nodig is kan je verwezen worden naar de KNO-arts, die in de meeste ziekenhuizen vaak multidisciplinair (over meerdere vakgebieden) werkt om deze problematiek te inventariseren.
Zo ook in het Wilhelmina Ziekenhuis te Assen. Hier wordt de patiënt – na de intake bij de KNO – besproken, met onder andere de kaakchirurgen, longartsen en neurologen. Er wordt een slaapregistratie uitgevoerd om onder andere de zuurstofspiegel in het bloed te meten en ook het aantal ademstops gedurende de slaap wordt hierbij vastgelegd.

Over het algemeen wordt er bij de afdeling Radiologie aanvullend onderzoek aangevraagd voor het maken van afbeeldingen van de bovenste luchtwegen. Ook de mondkeelholte wordt bij het onderzoek betrokken en soms wordt er onder narcose een scopie van de mondkeelholte uitgevoerd. Hierbij kan gekeken worden hoe de ademweg op welk nivo samenvalt. Bij een combinatie van bovengenoemde klachten en een minimum aantal gemeten ademstops tijdens de slaap, is sprake van OSAS: Obstructief Slaap Apneu Syndroom.

Behandeling
Afhankelijk van de ernst van de OSAS wordt een behandeling voorgesteld. Bij lichte tot milde OSAS is over het algemeen een zogenaamde slaapbeugel (MRA = mandibulair repositie apparaat) de aangewezen behandeling. Bij ernstige OSAS wordt vaker gekozen voor het aanmeten van een drukmasker (CPAP). Met de MRA kan de onderkaak naar voren verplaatst worden waardoor de achterliggende weefsels opgespannen worden. Zo wordt voorkomen dat de weke delen meetrillen met de voorbij komende luchtstroom en tegelijkertijd wordt voorkomen dat de tongbasis in de keel zakt en zo een afsluiting van de ademweg veroorzaakt.

Na een periode van instellen wordt over het algemeen een betere slaapkwaliteit bereikt, waardoor je gemakkelijker en fitter wakker wordt. Soms wordt een ingrijpende operatie aan de mondkeelholte aangeraden waarbij men over gaat tot het reven van weefsels (opspannen). Ook kan in een individuele situatie een kaakstand corrigerende operatie uitkomst bieden. Vanwege de impact van een operatie wordt meestal eerst met een MRA of CPAP getest.

Ook zijn er de laatste tijd meer gespecialiseerde technieken voorhanden waarvan er laatst een mooi voorbeeld op tv te zien was. Hierbij werd een soort pacemaker ingebracht die de spieren zo nodig kan laten aanspannen. Natuurlijk komen ook veel mensen met klachten van de bovenste luchtwegen bij de KNO arts bijvoorbeeld i.v.m. scheefstand van het neustussenschot en of neuspoliepen en of andere anatomische afwijkingen waardoor ze minder makkelijk door de neus kunnen ademen.

Het veel met open mond slapen geeft ook veel ongemak en is bij het wakker worden ook niet echt feestelijk. Denk aan o.a. een forse ochtendodeur.....DE KNO arts kan in dergelijke gevallen overwegen een operatie te adviseren.

Advies vragen
Al met al kan je in geval van klachten het beste advies vragen. In geval er een relatie is met je werk en of je daar vragen over hebt, kan je naar je bedrijfsarts gaan of je bezoekt de huisarts. Er is niets op tegen om alvast aan de gang te gaan met de genoemde praktische tips (o.a. afvallen en minder alcoholgebruik) en dan pas aanvullend advies te vragen.
Dan sta je zelf aan het roer of in geval je dit leest, zit je zelf aan het stuur. Je overgeven aan het openbaar vervoer kan altijd nog, maar zal in het geval van forse slaapapneu zelfs een noodzaak kunnen zijn.....

Pieter van der Werff, autominnende bedrijfsarts

Bronvermelding: Megatrends slaap, over de effecten van nachtrust op onze werkprestaties.

Waarom slapen we slecht?
Vroeger hadden we geen douche en last jeuk van beestjes of andere bedgenoten. Tegenwoordig hebben we meer last van onze smartphone, appjes, de moderne economie etc. New York is the City that never sleeps, maar in feite kan dat ook voor u gelden met alle communicatie mogelijkheden en internet. Willen we dat? Even op de laptop banden uitzoeken bij de Kwikfit of een vakantie bestemming zoeken kan tegenwoordig allemaal in de avond maar die bezigheden beïnvloeden onze alertheid en nadien is het moeilijker om in slaap te vallen.

De 24 uurs economie en internet hebben via de smartphone, TV en andere apparaten veel invloed op de veilige omgeving die een slaapkamer hoort te zijn. Mogelijk neemt ongeveer driekwart van de mensen hun telefoon mee naar de slaapkamer en sommigen nemen de telefoon zelfs mee in bed......Jongeren doen dit meer dan ouderen. Hierdoor is de kans dat je binnen de normale range van 10 tot 15 minuten in slaap valt veel kleiner. Je hebt bij meer dan 4 uur per dag beeldscherm blootstelling de helft meer kans op inslapen na 1 uur. Ook neemt de kans dat je minder dan 5 uur per nacht slaapt fors toe (3,5 keer meer kans). Dit komt door de cognitieve stimulering van je hersenen maar ook door de negatieve werking van het blauwe licht van je (beeld)scherm op de melatonine aanmaak. Kortom het motto is dat je de smartphone en TV beter uit je slaapkamer kan weren, onder andere om beter te slapen.

Licht
Licht heeft via de oogzenuwen effect op het slaap- en waakritme doordat het een signaal geeft aan de pijnappelklier die dan minder melatonine aanmaakt. Dat stofje laat het lichaam weten dat het mag toegeven aan vermoeidheid. Omgekeerd geeft de opkomende zon het signaal aan je hersenen om te ontwaken. De zon kan je ook nabootsen met een speciale lamp uit Eindhoven. Deze gaat in de ochtend steeds feller branden. Lichttherapie wordt ook gebruikt bij een verstoord bioritme en slaapstoornissen. Zelf heb ik een keer succes gehad bij het bestrijden van een jetlag door na aankomst in het Hotel ruim een half uur te kijken naar de 100 watt lamp aan het plafond. Immers, een jetlag heeft ook te maken met een verstoord bioritme. Nu zal een speciale lamp die de ochtendzon nadoet mogelijk meer effect hebben dan een gewone lamp maar licht is en blijft van invloed op de hersenen zodat een helverlichte badkamer vlak voor het slapen gaan mogelijk ook een averechts effect heeft op het inslapen. Gezond (in)slapen begint met het op tijd dimmen van het licht in huis.

Maatschappelijke veranderingen
Op RTL- Z en in de media is de laatste tijd veel aandacht voor slapen en voor psychische klachten. Onder andere in het NRC werd veel geschreven over burn-out. Nu is er de laatste 20 jaren veel ophef over het toegenomen ziekte verzuim t.g.v. psychische klachten onder de beroepsbevolking maar raar is dat niet. Vroeger was er meer fysiek werk met dientengevolge bijvoorbeeld meer gewrichtsklachten. Doordat mensen meer met hun hoofd werken, met computers en andere hulpmiddelen is het logisch dat er op dat vlak meer stress ervaren wordt. De toegenomen uitval door psychische klachten kan daar deels mee verklaard worden. Stress gaat gepaard met meer alertheid en kan verdeeld worden in positieve stress en negatieve stress. In positieve zin kan het leiden tot een betere concentratie. Dit neemt na bijvoorbeeld een examen weer af. Duurt stress langer dan vergt het herstel ook meer tijd. Ook bij een heftiger stressreactie zal er meer tijd nodig zijn om tot herstel te komen. Dergelijke stress is ongezond. Stress ligt overal op de loer, denk aan zorgen over bijvoorbeeld kinderen of ouders, je baan, reorganisaties, financiële zorgen, de digitalisering etc.

Fysiek
De fysieke reactie op stress en de invloed daarvan op het slapen is ook erg van belang. Stress geeft vaak een hogere adrenaline spiegel in het bloed waardoor de bloeddruk en je pols omhoog gaan. Ook neemt de spierspanning en de ademhaling toe. Tevens stijgt de Cortisolspiegel waardoor een mens meer energiek het probleem te lijf kan gaan echter dit alles heeft een negatieve invloed op de mogelijkheid te slapen. Je valt daardoor minder makkelijk in slaap immers bij slapen gaat de bloeddruk, ademhaling, pols en spierspanning omlaag. Je kan daardoor in een vicieuze cirkel terecht komen waarbij stress leidt tot slaaptekort en het daardoor ontstane slaaptekort werkt weer een toename van stress in de hand. Slapen doet goed en niet slapen maakt mens en dier ongezond tot doodziek. Ook is met de bovenstaande uitleg duidelijk dat je hart bij niet slapen zwaarder belast wordt ( hogere pols en bloeddruk), ook gaan mensen die slecht slapen meer en slechter eten waardoor de kans op overgewicht en suikerziekte toeneemt. 

Emotie en functioneren
Na een te korte of slechte nacht kan een mens wel werken maar het lontje kan er korter van worden. Ook neemt de kwetsbaarheid voor pijn toe en kan iemand angstiger reageren. Conflicten op de werkvloer kunnen dan makkelijker ontstaan. Communicatie en begrip zijn dus ook hier van belang. Slecht slapen kan dus zorgen voor slechter presteren, meer fouten maken, o.a. door een afgenomen concentratie en een slechter geheugen. Creatief een probleem onder de motorkap opsporen en oplossen gaat na een slechte nacht waarschijnlijk moeizamer. Ook kan men impulsiever reageren indien het tegenzit. De sleutels zullen eerder door de lucht vliegen. Door een lager reactievermogen is er meer risico op ongelukken.

Ziekte
Uit genetisch onderzoek blijkt dat dezelfde genen betrokken zijn bij schizofrenie en slaapproblemen. Negentig procent van de mensen met een depressie heeft een slaapprobleem. Omgekeerd blijkt iemand met een slaap probleem vaak baat te hebben bij psychologische behandeling omdat er bewuste of onbewuste psychische klachten aan ten grondslag liggen. Angst en stress worden ook gevoed vanuit slaaptekort. Gezien de toegenomen slaapproblematiek in de maatschappij en het effect op de gezondheid is het mijn verwachting dat onderzoek naar slapen en het zoeken van handreikingen op dat gebied de komende 10 jaar een nog grotere vlucht gaat nemen. Het aantal mensen dat bij de KNO/arts, kaakchirurg en of longarts in onderzoek komt in verband met OSAS ( obstructief slaapapneu syndroom) neemt ook toe. Slaapregistratie is met de moderne technieken steeds beter mogelijk waarbij het onderzoek ook thuis afgenomen kan worden. Een nachtelijk verblijf in het ziekenhuis is niet meer noodzakelijk. Indien er OSAS bestaat zal de arts advies geven over de ernst en de behandel mogelijkheden. Ook bij bedrijfsartsen kunt u een afspraak maken om te praten over uw vragen op het gebied van (slecht) slapen.

Pieter van der Werff, autominnende bedrijfsarts (0592-754351)
HumanCapitalCare

Bronvermelding: Megatrends slaap, over de effecten van nachtrust op onze werkprestaties. www.arboned.nl 

Eten, drinken en slapen zijn de primaire levensbehoeften van mens en dier. Voor sommige lezers kunnen daar nog wat andere behoeften bij geschreven worden. Voor de lezers van dit blad mogelijk de mobiliteit per "edel Carros" zoals de Duitsers zeggen. Zonder te voldoen aan de primaire levensbehoeften kunnen we niet functioneren. Slaapdruk is net als eetlust en dorst een hulpmiddel en neemt toe nadat we langer wakker zijn. Net als de brandstoftank (of accu) bij hard rijden eerder leeg raakt, neemt de slaapdruk toe bij drukke of zware bezigheden. Ook is er invloed van onder andere voeding, vochtintake, alcohol, medicatie en stress. Bij een maximale slaapdruk vallen de oogleden dicht .............wat in de auto natuurlijk een probleem is.

Slaapschuld:
Bij een lange rit op vakantie of een zakelijk reisdoel wordt er soms over de grens gegaan waarbij de slaapschuld toeneemt. De slaapdruk in het lichaam wordt geregeld door Adenosine. Dit ontstaat in de hersenen bij de verbranding van glucose en zorgt voor een vermoeid gevoel. Met een kop koffie als rem op de Adenosine kunnen we de slaapdruk tijdelijk de baas maar uiteindelijk moeten we de stof afbreken door te gaan slapen. De volgende dag begint alles weer opnieuw.

Je schuld aflossen of niet?
Net als met ondervoeding kan je met 1 keer goed en lang slapen de slaapschuld niet aflossen. Je zal over een langere periode de schuld moeten gaan aflossen. Het gevaar is dat mensen wennen aan weinig slapen en een slaapschuld jarenlang blijft bestaan waarbij je lichaam uiteindelijk in een soort bankroetfase komt en het lijf en brein een hoge rente vraagt voor het aflossen..........Een diepe gezondheidscrisis ligt dan op de loer! Herstel kan jaren duren (Griekenlandscenario).

Hoeveel slaap hebben we nodig?
We hebben dus slaap nodig maar hoeveel? Je kan dat goed uitzoeken tijdens een vakantie. Indien je gaat slapen als je moe wordt en je zonder wekker uit je zelf wakker wordt heb je aan het eind van je vakantie de individuele slaaptijd ongeveer te pakken. Deze kan verschillen per geslacht en leeftijd maar is 8 uur voor de gemiddelde volwassene tussen de 25 en 55 jaar. Kinderen en jongeren hebben meer nodig en vrouwen slapen meestal een uurtje langer dan mannen. Verder is natuurlijk de kwaliteit van de slaap erg van belang. Ononderbroken, vooral in het begin van de nacht, zodat je alle 5 slaapfasen goed kan benutten (zie vorige column).

Voordelen van goed slapen:
• Een betere concentratie
• Betere aandacht
• Betere prestaties
• Besluitvaardig
• Creatief
• Prettiger in de omgang
• Minder stress
• Minder boosheid
• Minder impulsief
• Betere en stabielere stemming
• Minder drang tot drank- en drugsgebruik
• Veerkracht
• Betere weerstand
Deze zaken zijn van groot belang in de mobiliteitsbranche die al jaren onderhevig is aan grote veranderingen (conjunctuur, internet, margedruk, private lease) en innovatie steeds meer een must is. Na een goede nachtrust samen met je collega´s eens met distantie naar je bedrijfsmodel kijken kan voor de lange termijn veel opleveren.

Achteruitkijkspiegel:
Kijk je in de spiegel dan kan je bij gevorderde leeftijd zien dat slecht slapen wallen geeft, hangende oogleden, rimpels en zakkende mondhoeken. Je huid wordt onder andere door verhoogde cortisolspiegels sneller oud. Melatonine heeft juist een positief effect op de huid en het collageen (geeft stevigheid aan de huid). Slapen is niet alleen nodig voor goede prestaties maar heeft dus ook invloed op je uiterlijk. Iets wat in de showroom goed van pas komt.

Het nut van dromen:
Gemiddeld heeft een mens per nacht 5 tot 7 dromen. Ze duren 5 tot 45 minuten. In een leven ongeveer 150 duizend. Je kan volgens sommigen dromen zien als een soort film van je gedachten, echter ze zijn niet lineair en logisch. Dromen gebeurt associatief en willekeurig en kan de weg van een verzinsel volgen. Het grootste deel gaat echter over alledaagse gebeurtenissen. Ongeveer 80% van de dromen gaat gepaard met negatieve emoties, zoals angst en woede. Hoe meer stress je hebt overdag, hoe negatiever de emoties in de nacht zijn. Vanuit de psychologie denkt men dat dromen helpen om gebeurtenissen te verwerken, maar zeker is dat niet. Ze vertellen dus iets over onze dagelijkse zorgen. In de REM-fase (fase 5) vindt psychisch herstel plaats met behulp van dromen, waarbij het fysieke herstel plaats vond in de diepe slaapfase (fase 4). Mensen met een depressie dromen vaak en lang, waardoor de REM-fase langer is ten koste van de diepe slaapfase. Daardoor worden ze uitgeput wakker. Anti depressieve medicatie zorgt dat ze minder lang dromen.

Leeftijd en slaap:
Baby´s slapen lang, peuters slapen 12 tot 14 uur, kleuters 11 tot 13 uur en kinderen op de lagere schoolleeftijd 10 tot elf uur per etmaal. Pubers hebben nog steeds 9 uur nodig, maar verschuiven de slaaptijd het liefst onder invloed van de hormonale veranderingen (ze slapen het liefst van 23 tot 08 uur). De ouderen slapen meestal 6 tot 7 uur en senioren hebben meer slaapproblemen (inslapen, kwaliteit van slapen). In het leven neemt de hoeveelheid REM-slaap ook af van 8 uur bij baby's tot 1,5 a 2 uur bij volwassenen tot minder dan 1 uur bij 65 plussers. Wist u dat baby´s er in hun eerste jaar voor zorgen dat ouders vier tot zevenhonderd uren minder slapen?

Vrouwen vs. mannen:
Vrouwen hebben een uur per nacht meer nodig. Bij gebrek aan slaap zijn ze sneller humeurig en raken ze eerder depressief. Mogelijk geldt dit ook voor mannen die overdag hun brein even actief gebruiken............. Verder zijn er natuurlijk wezenlijke verschillen tussen mannen en vrouwen, onder andere door invloed van hormonen en de verschillende levensfasen.

Wat heeft invloed op het slapen:
Slecht slapen geeft heeft volgens de meeste artsen en psychologen te maken met een probleem tussen de oren. Slaapklachten gaan vaak gepaard met angst en somberheid. Echter in juni 2017 werd in de English Journal of Medicine beschreven dat er 7 genen zijn ontdekt die te maken hebben met slecht slapen zodat we toch iets genuanceerder moeten gaan kijken en oordelen....... Welke invloed dit zal hebben op de gangbare behandelmethodes is nog niet te overzien. Verder is duidelijk dat licht de meest invloedrijke omgevingsfactor is. Verder hebben eten, drinken en sporten ook veel invloed op de slaap, vooral als je het te laat in de avond doet. Wat wel positief kan bijdragen is een dadel, banaan, yoghurt of een beker melk. Ze bevatten triptofaan en dat geeft een prettig slaperig gevoel. Ook volkoren producten zouden helpen indien je in de avond toch iets wil eten. Negatief werkt het nuttigen van cafeïne, alcohol, tabak en drugs. Naast het effect op maag, darmen en nieren onderdrukt cafeïne de aanmaak van adenosine. Volgens deskundigen moet je het na 16 uur niet meer gebruiken. Persoonlijk denk ik dat je goed bij jezelf moet opletten wat wel en niet werkt. Bejaarden worden soms wakker van een bloeddrukdaling in de nacht en een kopje koffie in de avond kan dat soms helpen te voorkomen. Van alcohol slaap je mogelijk makkelijker in, maar mensen slapen er minder lang van, de REM-slaap is korter, ze moeten vaker naar het toilet en de kans op slaapapneu neemt toe. Ik wens u allen een prettige zomer en goede nachtrust toe.
Pieter van der Werff, autominnende bedrijfsarts (053-7504345)
HumanCapitalCare

Bronvermelding: Megatrends slaap, over de effecten van nachtrust op onze werkprestaties. www.arboned.nl 

In ons moderne leven zijn de momenten van rust steeds zeldzamer. De smartphone zit vaak continue in de hand van de kinderen en bij de ouderen zie je hem ook steeds vaker. We doen vaker aan multi-tasken echter dat is iets wat we van nature niet goed kunnen. Daardoor hebben we steeds meer drukte in ons hectische leven, zowel thuis als op het werk en voor je het weet ben je in de avond en in het weekend ook nog aan het werk met de smartphone en laptop. Zoals bekend mogen we in de auto niet met de telefoon bezig zijn. Niet voor niets......

Om deze drukke gevulde dagen met informatie-consumptie te verwerken is slaap - en vooral de REM slaap - alleen maar belangrijker geworden. In de REM-slaap verwerk je de informatie die je overdag tot je hebt gekregen en dat is tegenwoordig erg veel. We krijgen nu in 3 maanden evenveel informatie als onze grootouders in een heel leven. Ook al werken we minder uren dan toen, we hebben meer te verwerken met ons hoofd. En door de uitvinding van de verlichting zijn onze dagen net zo lang als we zelf willen. Ruim 100 jaar geleden sliep men 10 uur per nacht, nu is dat al minder dan 8 uur en 1/3 van de mensen slaapt minder dan 6 uur per nacht.
Slapen is dus nog belangrijker dan vroeger om gezond en fit te blijven. Ook heeft het invloed op je productiviteit in het werk. Het is bekend dat werknemers met slaapproblemen vaker en langer verzuimen. Men schat dat 20 tot 30 % van de bevolking slaapproblemen heeft. Slaapgebrek is de belangrijkste reden voor verlies aan productiviteit. Slaaptekort kost ons jaarlijks 3 tot 4,5 miljard.

Wat gebeurt er bij het slapen gaan?
De spieren ontspannen zich, ze worden slap, de ademhaling en de hartslag gaan omlaag, de spijsvertering neemt af en eventueel bestaande pijnklachten nemen ook af. In je slaap blijf je wel bewegen, zo'n 2 à 4 maal per uur nemen we een andere slaaphouding aan. Vroeger dacht men dat de hersenen bij het slapen ook in rust waren echter dat is juist niet het geval. De activiteit van de hersenen is wisselend door de nacht heen. Ze doen tijdens de slaap belangrijk werk waarbij verbindingen worden gelegd en sommige worden verbroken.

De slaap bestaat meestal uit vijf fasen per nacht.
Fase 1: overgang van waken naar slapen (paar minuten).
Fase 2: lichte slaap, spieren ontspannen en hartslag en lichaamstemperatuur zakken (20 minuten).
Fase 3: Opnieuw een korte overgangsfase van enkele minuten, van lichte naar diepe slaap. Hart en ademhaling gaan op nog lager pitje werken. De spieren ontspannen nog meer.
Fase 4: diepe slaap. Vaak noemt men fase 3 en 4 samen de diepe slaap (half uur). Hart en ademhaling functioneren op minimum en je hersenen doen rustig aan. Je bent dan bijna niet wakker te krijgen.
Fase 5: de hersenactiviteit en hartslag neemt toe, de ademhaling wordt oppervlakkig en onregelmatig. De bloeddruk stijgt. De ogen bewegen, ook al zijn je oogleden gesloten. Dit is de REM-slaap (REM= Rapid Eye Movement). Het lijf blijft ontspannen maar je bent aan het dromen. Deze fase duurt 18 tot 24 minuten. Vaak wordt je dan even wakker zonder dat je het merkt en ga je nadien weer een nieuwe slaapcyclus starten met fase 1. Elke slaap cyclus duurt ongeveer 1,5 uur.
In het begin van de nacht duurt de diepe slaap (fase 3 en 4 ) langer en aan het eind nemen de lichte slaap en de REM-slaap meer tijd in beslag. In de diepe slaap fase vindt lichamelijk herstel plaats. In de REM-slaap zijn de hersenen druk bezig met het verwerken van informatie, het versterken van het geheugen en wordt er aan oplossingen van complexe problemen gewerkt (bijvoorbeeld een lastig op te lossen storing bij een autoreparatie). Het gezegde "slaap er een nachtje over" heeft hier mee te maken.

Biologische klok
Levende wezens hebben een biologische klok. Daardoor kunnen we de slaap niet naar onze hand zetten en ons lijf lijkt baat te hebben bij het op gezette tijden eten, drinken, bewegen en slapen. Dit dagelijkse ritme komt voor in allerlei lichamelijke processen (temperatuur, hormoonhuishouding, bloeddruk, celdeling) en duurt ongeveer een dag. Ons slaap en waakritme is dus een biologisch gegeven wat geregeld wordt uit de biologische klok in de Supra Chiasmatische Nucleus (=SCN) welke de aanmaak van Melatonine reguleert in de nabijgelegen pijnappelklier. Licht heeft veel invloed op de SCN. Wanneer het donker is wordt Melatonine afgegeven waardoor je slaperig wordt. Bij het gebruik van tablets, telefoon, laptop en TV zal de aanmaak van Melatonine geremd worden en kan je slechter in slaap vallen. Ook zorgt bijvoorbeeld opwinding door ruzie of sport voor verstoring van de slaap immers met een hoge adrenaline spiegel wordt het lastig om te slapen. Ook een late stevige maaltijd in je buik heeft een verstorend effect.
Van nature hadden de mensen waarschijnlijk 2 slaapfasen per nacht. De eerst ging van start bij zonsondergang en rond middernacht was men vaak wakker waarbij de bezigheden per persoon erg wisselden..... Na die actieve middernacht fase ging men opnieuw slapen gedurende een uur of vier, tot de dag zich aandiende. Vanuit dagboekaantekeningen is men dit op het spoor gekomen. Deze manier van slapen is in de loop van de 17 e eeuw verdwenen mede door de komst van het licht (Parijs 1667, Amsterdam 1669). Rond 17 honderd was er al licht in meer dan 50 steden.

Ochtend- en avondmensen
De meeste mensen hebben een normaal slaapritme maar er zijn bijvoorbeeld ook echte ochtend en avondmensen. De ochtendmensen werken het lekkerst tussen 9 en 16 uur. De avond mensen zitten lekker in hun vel en energie tussen 13 en 22 uur en staan liever niet voor 9 uur op. Rond 18 uur zitten ze op hun piek van de dag qua prestaties. Moeten ze voor hun werk vroeg op dan is dat lastig maar het went wel enigszins. Naast de invloed van werktijden heeft het hebben van kinderen en je opvoeding ook invloed dus de genen zijn ons niet helemaal de baas.

Samenvattend enkele tips:
1) Belangrijke zakelijke besprekingen niet tussen 12 en 14 uur plannen (de meeste mensen zijn dan minder alert).
2) Vanaf een uur voor het slapen gaan alle beeldschermen uit doen (TV, telefoon, tablet en laptop ). Deze geven blauw licht af en dat remt de aanmaak van Melatonine, een stofje dat je slaperig maakt.
3) Vlak voor het slapen gaan geen spannende films kijken, geen boze brieven of mails schrijven. Bouw de dag op tijd af.
4) Eet op tijd, liefst voor 20 uur in de avond immers het eten moet nog verteerd worden.
5) Pas op met (veel) alcohol, het heeft een slechte invloed op de nachtrust.
6) Let op je vocht intake. Drink je vlak voor het slapen gaan veel dan is de kans groot dat je er
s 'nachts uit moet voor toiletbezoek.

Pieter van der Werff, autominnende bedrijfsarts (050-5244300).
P.S.: Sinds kort werk ik voor HumanCapitalCare (net als ArboNed onderdeel van HumanTotalCare). HumanCapitalCare is een vooruitstrevende dienstverlener voor arbeid, vitaliteit en gezondheid, en werkt voor werkgevers die kiezen voor een integrale aanpak van gezondheidsmanagement.

Bronvermelding: Megatrends Slaap, over de effecten van nachtrust op onze werkprestaties. www.arboned.nl